Η ομάδα (group-analytic) είναι ένα ιδιαίτερο μέρος όπου μπορεί να συμβεί ο μετασχηματισμός από ασυνείδητο σε συνειδητό, επειδή δημιουργείται μια ομαδική κουλτούρα που είναι διαφορετική από τις γονεϊκές κουλτούρες κάθε μεμονωμένου μέλους της ομάδας. Αυτές οι διαφορές επιτρέπουν την ανάδειξη νέων στοιχείων στην προσωπική σκέψη. Ο εσωτερικός και εξωτερικός διάλογος μεταξύ των μελών της ομάδας στην ομάδα διευκολύνει επίσης τον εσωτερικό και εξωτερικό διάλογο μεταξύ των μελών της ομάδας και των σημαντικών άλλων εκτός της ομάδας. (Claire Bacha Neuroscience and the social unconscious 10-2017, sage journals)
Ο εγκέφαλος αναπτύσσεται και συνδέεται σε άμεση και στενή επαφή με τη μητέρα και, μέσω της μητέρας, με τους ήχους, τις μυρωδιές, τις γεύσεις, τις διαθέσεις και άλλα συναισθήματα στο ανθρώπινο περιβάλλον του μωρού. Το σύνολο των σχέσεων στο περιβάλλον του μωρού διαμορφώνουν τα σχετικά πρότυπα στα οποία το μωρό “γεννιέται”. Αυτά τα πρώτα πρότυπα δεν εξαφανίζονται. Μπορούν, ωστόσο, να αποδυναμωθούν ή να ενισχυθούν από νέες σχέσεις, ιδιαίτερα από επαναλαμβανόμενες εμπειρίες και σχέσεις που συνδέονται σε μια ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης. Έτσι, η «θεμελιώδης μήτρα» του μωρού είναι ζωτικής σημασίας, αλλά αλλάζει καθ’ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής. Οι «πρωτόγονες» συνδέσεις δεν εξαφανίζονται. Μερικές φορές οι νέες συνδέσεις θα τις αντικαταστήσουν και μερικές φορές “σιγομουρμουρίζουν στο παρασκήνιο, ασυνείδητα. (Claire Bacha Neuroscience and the social unconscious 10-2017, sage journals)
Σύμφωνα με τον Foulkes, ο αυθόρμητος ελεύθερος συνειρμός μεταξύ ανθρώπων φέρνει αυτές τις συνδέσεις στο συνειδητό στην ομάδα. Ο διάλογος στην ομάδα παρέχει τη δυνατότητα να ξυπνά παλιές αλλά ακόμα ενεργές συνδέσεις και τους επιτρέπει να γίνουν συνειδητές. Μόλις συνειδητοποιηθούν, οι συνδέσεις από το παρελθόν μπορούν να εκφραστούν με τη γλώσσα και να επιβεβαιωθούν ή να αντικατασταθούν από νέες συνδέσεις. Αυτό συμβαίνει στην ομάδα. Η ομάδα θεραπείας είναι ένα ασφαλές μέρος για την κοινωνική ασυνείδητη διαδικασία για να δώσει χώρο σε πιο συνειδητή σκέψη και δράση για τα μέλη της ομάδας. Ο εξωτερικός διάλογος στην ομάδα επιτρέπει επίσης έναν εσωτερικό διάλογο σε καθέναν από τους συμμετέχοντες στην ομάδα.
Στη θεραπευτική ομάδα, συνεργαζόμαστε με ανθρώπους για να φέρουμε στο επίκεντρο τα συναισθήματα και τις σκέψεις χρησιμοποιώντας την ερμηνεία για να “μεταφράσουμε από άτομο σε άτομο, από μέσα προς τα έξω και από το παρελθόν στο παρόν, έτσι ώστε τα συναισθήματα να μπορούν να εκφραστούν με τρόπους που μπορούν να κατανοηθούν από άλλους στην κοινή κοινωνική ζωή των ενηλίκων. Αυτό που πρέπει να εμπεριεχθεί είναι τα βασικά συναισθήματα που προκαλούν τις σκέψεις. Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι οι συγκεκριμένες ατομικές και πολιτιστικές σχέσεις. Αυτό είναι κοινωνικό επειδή το άτομο δεν υπάρχει, σε κανένα σημείο, από μόνο του.
Σκέψεις
Ο αυθόρμητος ελεύθερος συνειρμός είναι η μέθοδος που με εργαλείο την γλώσσα επιτρέπει στην ομάδα να προχωρήσει σε αλλαγές. Η εγκαθίδρυση ομαδικό – αναλυτικής Κουλτούρας είναι αναγκαία για να μπορέσει ο λόγος να αποκτήσει κοινό νόημα.
Η ομάδα είναι ο χώρος που καλλιεργεί και προτρέπει την εμφάνιση κομματιών του ασυνειδήτου στο συνειδητό και επιτρέπουν στα μέλη αλλά και στην ομάδα ως όλον, να τα αναγνωρίσει, να τα επαναδιαπραγματευτεί και να τα επανατοποθετήσει είτε επιβεβαιωμένα είτε έχοντας αντικατασταθεί από νέα.
Μπορεί κανείς να παρατηρήσει την αλλαγή βασικών συναισθημάτων και την ανάπτυξη πιο ώριμων αντιδράσεων. Η αναγνώριση αυτών στο συνειδητό ανοίγει νέους τρόπους σκέψης που επιτρέπουν την αναγνώριση συνηθειών δράσεων και αντιδράσεων. Έτσι μπορεί να πάρει κανείς “καλύτερες” αποφάσεις. Η συνειδητοποίηση λειτουργεί σαν το φως στο σκοτάδι του ασυνειδήτου. Βλέποντας τα πράγματα πιο καθαρά στο φως, κατανοούμε, δεν σκοντάφτουμε στα παγιδευμένα συναισθήματα, σκέψεις, εμπειρίες. Αποτέλεσμα καλύτερες και αποδοτικότερες συνομιλίες, εσωτερικές και εξωτερικές.
Η ομαδική-αναλυτική κουλτούρα που συνοδεύει το μέλος, έχει βοηθήσει σε αλλαγές φέρνοντας στην επιφάνεια και “διορθώνοντας” κομμάτια του ασυνειδήτου. Ο τερματισμός της επίσημης θεραπείας δεν είναι το τέλος των αλλαγών, δεν σταματά εκεί η πορεία. Τα μέλη, που δεν είναι πια μέλη, συνεχίζουν να αλλάζουν και ένα σημαντικό αποτέλεσμα της επιτυχημένης θεραπείας είναι το να μπορούν να χρησιμοποιούν εποικοδομητικά τα ψυχοθεραπευτικά τους εφόδια στο προσωπικό τους περιβάλλον.
References
Anzieu, D. (1984) The Group and the Unconscious. London: Routledge and Kegan Paul.
Aron, L. (1996) A Meeting of Minds. Hillsdale, NJ: Analytic Press.
Bacha Claire (2017), Neuroscience and the social unconscious 10-2017, Group Analysis, sagepub.co.uk/journals, Permissions.nav 1–17; DOI: 10.1177/0533316417726961
Dalal, F. (2001) ‘The Social Unconscious: A Post-Foulkesian Perspective’, Group Analysis 34(4): 539–55.
Foulkes, S.H. (1964) Therapeutic Group Analysis. London: George Allen and Unwin.
Foulkes, S.H. (1986) Group Analytic Psychotherapy. Method and Principles. London: Karnac.
Foulkes, E. (ed.) (1990) Selected Papers of S.H. Foulkes: Psychoanalysis and Group Analysis. London: Karnac Books.
Geyer Connie (2017) The Social Unconscious in Action: Linking Theory to Group Work with Young Adults, Group Analysis, 2017, Vol. 50(2): 203–216;
Hopper, E. (2001) ‘The Social Unconscious: Theoretical Considerations’, Group Analysis 34(1): 9–27.
Ormay, T. (2001) ‘Group in Foulkes’, Group Analysis 34(1): 169–77.
Tuckman W. Bruce (1965) Developmental sequence in small groups, Psychological Bulletin 1965, Vol. 63, No. 6, 384-399.
Tuckman W. Bruce, Mary Ann C. Jensen. (1977). Stages of Small-Group Development Revisited Group & Organization Studies, December 1977, 2(4),419-427
Weinberg, H. (2007) ‘So what is this social unconscious anyway?’, Group Analysis 40(3): 307–322.
Irvin D. Yalom, Molyn Leszcz (2005) Θεωρία και πράξη της ομαδικής ψυχοθεραπείας, για την ελληνική έκδοση 2006, 2017 Εκδόσεις Άγρα
Farhad Dalal: «Η ομαδική ανάλυση μετά τον J.H. Foulkes: Ας (ξανα)μιλήσουμε σοβαρά για την ομάδα» εκδ. Κανάκη, Αθήνα 2007